Edelgase

Hava kararıyor – araba sürücüleri için farları yakma zamanı. Etrafa biraz baktığınızda, bazı araçların mavimsi ışığını fark edersiniz. Onların kullandığı farlar, özel bir kuşağa aittir – ksenon farları. Bu farların ismi, içerdikleri ve ışıklarının mavimsi rengine katkıda bulunan ksenon gazından gelir. Bir asal gaz olan ksenon, elementlerin periyodik sistemindeki 8’inci ana gruba ait elementlerin bir temsilcisidir. Ksenon’un yanında helyum, neon, argon, kripton ve radyoaktif özellikli radon da asal gazlar grubundadır. Bu gazlara neden asal gazlar denir? Kimya dersinde öğrenmiş olduğunuz asal gazları hatırlarsınız mutlaka. Altın ya da platin gibi metaller, örneğin asit gibi maddelerden pek etkilenmez. Daha az soylu metallere kıyasla oksijenle fazla birleşme eğilimleri olmadığı için, onları doğada som halleriyle, yani metalik yapıda buluruz. Bu soylu metallerin asal gazlarla ortak yönleri nelerdir? İsimlerinde geçen „soylu/asal“ kelimesi, çok değerli elementler olduklarını ima eden bir tanımlama değildir, ve „saf“ ya da „has“ anlamına gelmez. Kimyada bu „az duyarlı“ demektir. Çünkü asal gazlar, temsilcilerinin fazlasıyla etkisiz olan bir element grubudur. Doğada asal gazların bileşimine rastlanmamıştır ve uzun süre, onların başka elementlerle hiç reaksiyona giremeyeceğine inanılmıştır. Asal gazlarla yapılan ilk bileşimler, 1962 yılında yapay olarak yaratılmıştır. Ancak asal gazların sadece ksenon ve kripton gibi ağır olan temsilcilerinin halojen ya da oksijen ile kimyasal reaksiyona girebildiği ortaya çıkmıştır. Buna rağmen, 2000 yılında ilk argon bileşimi de hazırlanmıştır. Asal gazların hepsi renksiz, kokusuz, zehirsiz ve yanıcı olmayan özelliğe sahiptir. Normal şartlarda gaz şeklinde bulunan elementlerin aksine, asal gazlar iki atomlu moleküller oluşturmaz ve atomik yapıdadır. Radyoaktif olan radon, bilinen en nadir elementlerden sayılır. Onu bu nedenle ileriki incelemelerimizde göz ardı edeceğiz.